متمرکز و غیرمتمرکز در دنیای ارزهای دیجیتال به چه معناست؟

• 19:09 1403-09-03
• زمان مطالعه: 12 دقیقه

پول همون ارزی هست که برای خرید و فروش کالا و خدمات مورد استفاده میگیره. علاوه بر این معیار سنجش ارزش کالا و خدمات هستش به طوری که هر چقدر قیمت یک کالا یا خدمات بالا باشه، ارزش بالایی هم داره.

اما با گذشت زمان و با ظهور ارزهای دیجیتال، پول دیگه معنای رایج سنتی خودش رو از دست داده. ارز دیجیتال بر خلاف پول، ماهیت فیزیکی نداره و وابسته به هیچ ارگان، سازمان، نهاد و کشوری نیست. پدید اومدن ارزهای غیرمتمرکز، پنجره ی جدیدی رو در اقتصاد باز کرد.

ما در این مقاله، ابتدا ارزهای متمرکز و غیرمتمرکز رو شرح میدیم و بعدش باهم مقایسه می کنیم و مزایا و معایب شونو براتون توضیح میدیم.

در دنیای ارزهای دیجیتال تنها جایی که با کلمات متمرکز وغیرمتمرکز روبه رو میشیم در نوع ارزها نیست، بلکه در نوع صرافی ها هم با این کلمات برخورد می کنیم.
توضیح مفهوم صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز و مقایسه ی اونها، بخش دیگه ی مقاله ی ما رو تشکیل میده.

به طور کلی ما در این مقاله سعی داریم به سوال " متمرکز و غیرمتمرکز در دنیای ارزهای دیجیتال به چه معناست؟¬¬" پاسخ بدیم و تمام جاهایی که ممکنه در دنیای ارزهای دیجیتال با این دو کلمه برخورد کنید رو بهتون میگیم و در موردش توضیح میدیم.

ارز متمرکز چیست؟

ارزهای متمرکز از آن دسته از ارز هایی هستن که توسط یک مقام مرجع مرکزی کنترل میشن. ارزهای متمرکز هیچ پشتوانه ای ندارن، یعنی هیچ کالای فیزیکی پشتوانه اونها نیست. ارزهای متمرکز ارزش ذاتی ندارن و ارزش اونها بستگی به نهاد صادر کننده ارز داره.

این مرجع صادر کننده، مدیریت و کنترل سیستم رو برعهده داره و به عنوان یک مرجع مرکزی میتونه طبق صلاحدیدش قوانین رو تغییر بده.

این ارزها میتونن طبق سیاست های دولت و بانک ها دستکاری بشن. این تصمیمات اتخاذ شده توسط نهاد مرکزی ممکنه به ضرر افراد جامعه باشه. ارزهایی مثل دلار آمریکا یورو اروپا، دلار کانادا، دینار عراق و ... از ارزهای متمرکز به شمار میان.

ارز غیر متمرکز چیست؟

ارز های غیرمتمرکز که در دنیای ارزهای دیجیتال خیلی رایجن، تحت کنترل و نظارت هیچ نهاد و یا سازمان مرجع مرکزی نیستن. رمزارزها ماهیت فیزیکی ندارن و به دلیل دیجیتالی بودنشون روی کامپیوتر ها ذخیره میشن و همین امر یکی از دلایل عدم نظارت و کنترل توسط نهاد ها و سازمان هاست. معاملات ارزهای غیرمتمرکز امنیت بسیار بالایی نسبت به ارزهای متمرکز دارن. در ارزهای غیرمتمرکز تراکنش ها بر روی تمام کامپیوترهای عضو شبکه ذخیره میشه و کنترل اونها توسط خود کابران اتفاق میوفته.

لازم به ذکره که کلمه ی تمرکز و عدم تمرکز فقط در ارزهای دیجیتال مفهوم نداره، بلکه در خیلی از فناوری های دیگه هم به صورت گسترده ای اعمال شده. به عنوان مثال فیسبوک یک سیستم متمرکزه، یعنی تمام اطلاعات توسط یک سیستم مرکزی اداره میشه اما تورنت که به کاربراش امکان بارگذاری سریع اطلاعات و فایل ها رو میده نمونه ای از یک سیستم غیرمتمرکزه.

غیر متمرکز سازی چیست؟

به طور کلی میشه گفت، غیرمتمرکز سازی باعث افزایش امنیت، کاربری آسان و همچنین آزادی عمل کاربران میشه و به همین دلیل ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز هم شامل تمام ویژگی های ذکر شده میشن.

ارزهای دیجیتال غیرمتمرکزی مثل بیت کوین، ساز و کار بسیار ایمنی دارن، چون در بستر فناوری بلاک چین صورت می گیرن و هیچ دخالت جانبی توسط هیچ شخصی در اون ها صورت نمی گیره. رمزگذاری های پیچیده ریاضی از این سیستم پشتیبانی میکنه و دستکاری و جعل اونها تقریبا غیر ممکنه.

در ادامه ی مقاله به مقایسه ی ارز های متمرکز وغیرمتمرکز می پردازیم ولی اینجا هم لازمه اشاره کنیم که در انجام معاملات خارجی یا بین المللی، ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز بسیار خوبتر از ارزهای متمرکز رایج عمل میکنن، چون نه نهاد ناظری وجود داره نه محدودیت خاصی داره و از طرفی هم سریعتر تراکنشات انجام میشه و از لحاظ هزینه هم بسیار ارزانتر از روش های سنتیه.

وقتی مفهوم آزادی عمل در ارزهای دیجیتال روشنتر میشه که بفهمیم انجام تراکنش ها در خارج از کشور با ارزهای دیجیتال خیلی کمک کننده تره در حالی که ممکنه کارت های اعتباری در هر جایی کار نکنه و عملا بلااستفاده باشه.

درک مفهوم ارزهای متمرکز و ارزهای غیرمتمرکز:

با وجود افزایش و گسترش ارزهای غیرمتمرکز همچنان کشور هایی هستن که به ارزهای متمرکز یا همون پول(ارز فیات) اصرار دارن؛ چرا که در اینصورت تمام ارزش پولی این کشور توسط بانک مرکزی نگهداری میشه و این ارزش تنها با تمایلات، سیاست ها و دستورات بانک مرکزی تعیین میشه. در اینصورت بانک مرکزی و دولت اون کشور ازادن با توجه به اهداف و سیاست هاشون هر گونه دستکاری رو انجام بدن، حتی اگه به ضرر شما تموم بشه.

اما عملکرد بیت کوین به عنوان یکی از ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز کاملا خلاف رویکرد ارزهای پولی فیات هستش. ارزش ارز غیرمتمرکز که با کوین شناخته میشه، یک قطعه ی کدگذاری شده ی رایانه ایه به صورتی که دارای دو کلید هستش و تولید مجدد اون کد بسیار دشواره ولی تایید اون بسیار سادس. این دو کلید شامل: یک کلید عمومی که به دفتر توزیع شده عمومی یا بلاکچین میزبان متصل میکنه و یک کلید خصوصی که در کیف پول صاحب دارایی نگهداری میشه، هستش.

برای انتقال ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز تنها چیزهایی که لازمه، آدرس گیرنده با یک کیف پول سازگار با ارز هستش. هیچ نهاد مرکزی ارزش کوین رو تعیین نمیکنه و عرضه و تقاضا و اتفاقات حاکم در بازار و... ارزش کوین رو تعیین میکنن و درواقع ارزش کوین توسط کاربران تعیین میشن و نمیتونن به صورت غیر عادی با تصمیم شخص خاص یا نهاد خاصی تغییر ارزش بدن.

در این قسمت از مقاله مزایا و معایب ارزهای متمرکز وغیرمتمرکز رو بیان میکنیم و به مقایسه اونها می پردازیم تا بحثمون براتون روشنتر بشه.

مزایا و معایب ارزهای متمرکز و ارزهای غیرمتمرکز:

با وجود اینکه ظهور ارزهای غیرمتمرکز انقلابی در اقتصاد به پا کرده و تهدیدی برای سیستم بانکداری محسوب میشه اما هنوز ارزهای متمرکز هم مزایا و معایب خودشونو دارن و مورد استفاده قرار میگیرن پس بهتره ابتدا مزایا و معایب هر کدوم از ارزهای متمرکز وغیرمتمرکز رو بیان کنیم و بعد به مقایسه اونها باهم بپردازیم.

مزایا و معایب ارز متمرکز:

از اونجایی که افراد عضو سیستم هیچ گونه کنترل و دخالتی روی ارزهای متمرکز ندارن و معاملات ارزهای متمرکز تحت کنترل نهاد های قدرتمندی مثل دولت و بانک هستش، ممکنه مشکلاتی توسط دولت و بانک به کاربران وارد بشه که از جمله ی اونها میشه به چاپ اسکناس و اعمال تحریم اشاره کرد.

از اونجایی که ارزهای پولی فیات بدون پشتوانه هستن، چاپ اسکناس به راحتی توسط نهاد مرکزی قابل انجام هستش. هرچقدر چاپ اسکناس بیشتر باشه، ارزش ارز رایج هم کمتر میشه البته همونقدر که ممکنه سیاست گذاری اشتباه نهاد ها به ضرر اعضا ی سیستم یعنی مردم، باشه ممکنه به نفعشون هم باشه و با سیاست گذاری درست تورم کاهش پیدا کنه و تحت کنترل دولت قرار بگیره.

در ارز متمرکز امکان تحریم دولت ها و سازمان ها و نهاد ها و مسدود کردن و بلوکه کردن حساب ها توسط نهاد های کنترل کننده، وجود داره. 

پول یا همون ارز متمرکز در انجام فعالیت های غیر قانونی قابل ردیابیه و تعقیب قضایی هستش.

مزایا و معایب ارزغیرمتمرکز:

با وجود گسترش فعالین حوزه ی ارزهای غیرمتمرکز، هنوز خیلی از افراد جامعه و شرکت ها ازش استفاده نمیکنن و حتی برخی از اونها از وجود همچین ارزی اطلاعی ندارن.
ارزهای غیرمتمرکز مزایای زیادی دارن که به بررسی چندتاش میپردازیم:

•    ارز غیر متمرکز از سیاستگذاری های ملی و بانکی و خارجی در امانه. بعضی از کشور ها ارزهای فیات بی ثباتی دارن، برای اونها ارزهای غیرمتمرکز بسیار مفیده چون از این طریق به ثبات میرسن و از سیاست های بانکی و ورشکستگی بانکها در امان میمونن.
•    ارزهای غیرمتمرکز در برابر تورم و تحریم در امانن و امکان معادلات بین الملی در لحظه قابل انجامه.
•    انجام معاملات با ارز غیرمتمرکز سریع و امن هستش و فقط به یک کیف پول احتیاج دارید تا با استفاده از صرافی های معتبر معاملاتتون رو انجام بدید.
•    در ارزهای غیرمتمرکز جغرافیای کاربر مهم نیست و ارزش پول ملی تاثیری در معاملات شما نداره.
•    ارزهای متمرکز به حفظ حریم شخصی ما کمک میکنن و اجازه کنترل به هیچ ارگانی نمیدن.

مقایسه ی ارزهای متمرکز وغیرمتمرکز:

با توجه به اینکه با ظهور ارزهای غیر متمرکزی مثل بیت کوین، اقتصاد جهانی متحول شد و در حوزه ی سرمایه گذاری و انتقال های برون مرزی پنجره ی جدید باز شد و چشم انداز سرمایه گذاری متفاوتی برای جهانیان به وجود اومد، بهتره با مقایسه ی این دو نوع ارز، یعنی متمرکز وغیرمتمرکز، نواقض و مشکلاتی که ارزهای متمرکز داشتن و با ظهور ارزهای غیرمتمرکز این نواقص و مشکلات حل شده رو بدونیم و باهم به بررسی این نواقص و مشکلات بپردازیم.

ارزهای غیرمتمرکز طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده و روز به روز افزایش پیدا میکنه و از طرفی به دلیل اینکه تحت کنترل و سیاست گذاری های ارگان ها و نهاد های دولتی و خارجی نیستش، ارزشش بی جهت تغییر نمیکنه.
از طرفی انتقال و معاملات با ارزهای غیرمتمرکز بسیار ساده تره و فقط کافیه تا گوشی یا لپ تاپتون پیشتون باشه تا معاملات خودتونو انجام بدین.

صرافی های ارز دیجیتال متمرکز و غیرمتمرکز

اما پول متمرکز وغیرمتمرکز تنها مبحثی در دنیای ارزهای دیجیتال نیستن که به واژه های متمرکز و غیرمتمرکز بر میخوریم. 

برای انتقال و انجام تراکنش در ارزهای دیجیتال باید از صرافی ها استفاده کنیم. صرافی های ارز دیجیتال دو نوع کلی دارند: متمرکز وغیرمتمرکز. 
در این قسمت از مقاله برای پاسخ همه جانبه به سوال:" متمرکز و غیرمتمرکز در دنیای ارزهای دیجیتال به چه معناست؟¬¬" با صرافی متمرکز و صرافی غیرمتمرکز آشنا میشیم و به بررسی هر کدوم از اونها می پردازیم و باهم مقایسشون می کنیم.

 صرافی متمرکز(CEX) چیست؟

صرافی متمرکز یا Centralized Exchange عملکردی شبیه به بانک دارن یعنی فرد یا واسطی معتبر برای کمک و رسیدگی دارایی ها و انجام تراکنشات بر معاملات کاربران نظارت میکنه.
 
در واقع صرافی متمرکز سفارشات کاربران رو جمع آوری میکنه و بعدش با استفاده از نرم افزار برای مطابقت و اجرای سفارش ها و خرید و فروش دارایی ها اقدام میکنه

علاوه بر این، کاربر های صرافی متمرکز در واقع ارزهای دیجیتال یا فیات رو با همدیگه معامله و مبادله نمیکنن بلکه زمانی که حساب کاربر شارژ میشه، به کاربرIOU یعنی میزان بدهکاری صرافی صادر میشه.

از سال 2020 این صرافی ها امکانات خودشونو توسعه دادن و مزایای زیادی رو در اختیار کاربراشون قرار دادن. سریع تر شدن معاملات و مقرون به صرفه بودن پردازش تراکنش ها توسط عنصر واسط، این صرافی ها رو مکان مناسبی برای انجام سرمایه گذاری کرده.

اما وجود نهاد مرکزی ناظر بر انجام تراکنشات باعث بروز برخی مشکلات هم شده. صرافی های متمرکز عملیات داخلیشونو از کاربرها مخفی نگه میدارن و به همین دلیل از شفافیت کمی برخوردارن و امکان پولشویی و دستکاری تراکنش ها توسط صرافی ها وجود داره.

نمیشه این موضوع رو نادیده گرفت که، صرافی های متمرکز بر دارایی ها و تراکنشات نظارت دارن و همین موضوع این صرافی ها رو به هدف سود آوری برای مهاجم ها و هکر ها تبدیل میکنه. در سال2019 بیش از 290 میلیون دلار سرمایه ی مشتری تنها در 12 هک بزرگ صرافی های متمرکز سرقت شد.

مسائل فنی یا حملاتی که به صرافی های متمرکز صورت میگیره منجر به از کار افتادن قابل توجه خدمات اینگونه صرافی ها بشه. لازم به ذکره که، صرافی های متمرکز هدف راحتی برای سانسور های دولتی که به تنظیم کننده ها اجازه ی دخالت در امور کاربران و مسدود یا مصادره کردنشون، هستش.

معرفی چند صرافی متمرکز:

در این قسمت از مقاله به معرفی چندتا از بهترین صرافی های متمرکز می پردازیم:

صرافی متمرکز بیتریکس:

صرافی متمرکز بیتریکس یکی از معروفترین صرافی های ارز دیجیتال محسوب میشه که سهم بسیار زیادی از معاملات رو به خودش اختصاص داده. این پلتفرم محبوبیت و شهرت خودش رو مدیون امنیت بالا و تنوع بالای اون از پشتیبانی از ارزهای دیجیتال، هستش.

بیتریکس هم مثل بیشتر صرافی های معتبر خارجی در اقدامی غیر منتظره و بدون اطلاع قبلی به دلیل تحریم های خارجی، حساب کاربرای ایرانی رو مسدود کرد و با وجود انتقاد های زیادی که به این پلتفرم وارد شد هیچ اقدام خاصی انجام نداد.

صرافی پولینکس:

این صرافی هم یکی از امن ترین صرافی های متمرکز امریکا به شمار میاد. پولینکس در سال 2014 در آمریکا تاسیس شد. یکی از ویژگی های شگفت انگیز این پلتفرم محبوب اینه که، کارمزد شارژ و برداشت از حساب، دریافت نمیکنه.
البته لازم به ذکره که این پلتفرم هم به کاربرای ایرانی ها سرویس نمیده.

صرافی غیرمتمرکز(DEX) چیست؟

صرافی غیرمتمرکز به کاربران اجازه میده معاملات خودشونو به صورت همتا به همتا، و بدون واسطه انجام بدن.

در این نوع از صرافی ها، خبری از دخالت و نظارت برای ایجاد و امنیت و ... نیست و بدون هیچگونه نظارت نهاد مرکزی تراکنشات انجام میشن.

 در این نوع صرافی ها نیاز به افتتاح حساب نیست چراکه دارایی کاربران در حساب صرافی نگهداری نمیشه بلکه تمام فرایندهای تبادل ارزهای دیجیتال در بستر بلاک چین صورت میگیره.

معرفی چند صرافی غیرمتمرکز:

چندتا از محبوب ترین صرافی های غیرمتمرکز رو بهتون معرفی میکنیم:

پنکیک سواپ:

این صرافی با رابط کاربری بسیار جالب و سرگرم کننده و امکاناتی مثل شرط بندی و فارمینگ، یکی از محبوبترین صرافی های ارز دیجیتال هست.
البته این صرافی با سرمایه 10 میلیون دلاری که از بایننس دریافت کرده بود، شائبه های در مورد متمرکز بودنش مطرح شده بود.

یونی سواپ:

در سال 2018 این پلتفرم انقلابی تاسیس شد و سریعا به محبوبیت شگفت انگیزی دست پیدا کرد.

یونی سواپ با ایجاد استخر نقدینگی جدید خود، دارایی های مورد نیاز برای تبدیل ارزهای دیجیتال به همدیگه یا مبادلات سواپ فراهم کرد.

رابط کاربری این صرافی غیرمتمرکز، یکی از نقاط قوتش محسوب میشه و یکی از مهمترین عوامل پیشرفت و محبوبیت این صرافی هستش.
حالا که ویژگی هر کدوم از دونوع صرافی ها رو میدونید، به مقایسه ی این نوع صرافی می پردازیم.

تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز:

مهم ترین تفاوت صرافی متمرکز وغیرمتمرکز در وجود یا عدم وجود نهاد واسط نظارت کننده هستش که قبلا بهش اشاره کردیم. علاوه بر این نقطه تمایز، به طور کلی میشه با چند فاکتور این دو نوع از صرافی ها رو مقایسه کرد.
 
•    امنیت:

شاید در نگاه اول، امنیت صرافی های متمرکز بیشتر بنظر بیاد، با اینکه این صرافی ها برای امنیت کاربرا گاها تدابیر امنیتی ویژه ای در نظر میگیرن، اما امنیت صرافی های غیرمتمرکز بیشتر از صرافی های متمرکز هست.

طبق آمارهای موجود، صرافی های متمرکز بیشترین حمله های سایبری توسط هکرها رو شاهد بوده، دلیلشم اینه که در بستر بلاک چین نبودن. علاوه بر این، قسمتی از دارایی های کاربران در حساب صرافی میمونه، در حالی که در صرافی های غیرمتمرکز عملا دارایی کاربران دست خودشونه. همچنین، این صرافی ها در بستر بلاک چین ایجاد شدن و همین موضوع نقش مهمی در افزایش امنیت اینگونه صرافی ها ایفا میکنه.

•     تعداد کاربران فعال:

بدون شک در بحث و مقایسه صرافی ها، تعداد کاربران و حجم معاملات، موضوعاتی نیستن که به راحتی بشه نادیده گرفت. بی شک صرافی های متمرکز از صرافی های غیرمتمرکز، محبوبیت و کاربران بیشتری دارن. شاید دلیل این محبوبیت صرافی های متمرکز، ارائه زیرساخت های بهتر برای انجام معاملات و خرید و فروش دارایی ها باشه.

البته این نکته هم لازم به ذکره که، قدمت صرافی های غیرمتمرکز کمتر از صرافی های متمرکز و همین ممکنه دلیل مهمی برای کم اقبالی کاربران ارز دیجیتال باشه. قطعا به مرور زمان شاهد افزایش کاربران صرافی های غیرمتمرکز ارزهاای دیجیتال خواهیم بود.

•    امکانات و زیر ساخت ها:

همینطور که در بالا بهش اشاره شد، در این فاکتور هم برتری از آن صرافی غیرمتمرکزه.

این صرافی ها سبد متنوعی دارن و از ارزهای دیجیتال متنوع تری پشتیبانی میکنن علاوه بر این، با زیر ساخت های موجودشون ابزار های متنوعی در اختیار سرمایه گذاران ارز دیجیتال قرار میدن، از جمله: معاملات اسپات، فیوچر، مارجین و ...
علاوه بر ویژگی های بالا، صرافی های غیرمتمرکز امکانات جانبی بیشتری داره، در حالی که صرافی های متمرکز بازار های معاملاتی محدودی دارن و چندان هم امکانات چشمگیری به کاربراشون ارائه نمیدن.

•    نقدینگی:

یکی از فاکتور های مهم در انتخاب صرافی، میزان نقدینگیه صرافیه. همینطور که حدس می زنید نقدینگی صرافی های متمرکز به نسبت، بیشتر از صرافی های غیرمتمرکزه.

شاید براتون سوال پیش بیاد که "چرا نقدینگی صرافی باید برای کاربران مهم باشه؟". پاسخ این سوال خیلی سادس، چون اگه نقدینگی یک صرافی زیاد باشه، زمان کمتری برای نقد شدن داراییتون باید صبر کنین.

صرافی های غیرمتمرکز از نظر نقدینگی نسبت به صرافی های متمرکز ضعیفترن، چراکه تطبیق سفارش در این نوع صرافی ها زمان بیشتری رو میگیره. اگه صرافی های غیرمتمرکز بتونن برای این مشکل راه حل مناسبی پیدا کنن شاهد رشد بیش از پیششون خواهیم بود.

•    قوانین اجرایی:

اکثر صرافی های متمرکز بر اساس قوانین دستگاه ها و نهاد های اجرایی کشور های مختلف (مبدا) فعالیت میکنن یعنی برای فعالیت مجوز میگیرن. در طرف دیگه، صرافی های غیرمتمرکز بر اساس قوانین بلاک چین فعالیت میکنن و از هیچ نهاد نظارتی مجوزی دریافت نمیکنن. این مسئله باعث میشه، عملا امکان محدود سازی این صرافی محال باشه.

•    سرعت تراکنش ها:

برای بررسی این تفاوت مهم در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز به دقت عمل زیادی نیازه. همینطور که قبلا گفتیم، صرافی های غیرمتمرکز در بستر بلاک چین بنا شدن که یکی از اصلی ترین میزبانان بلاک چین اتریومه. با افزایش تعداد تراکنش های شبکه اتریوم، شاهد کاهش سرعت پردازش در این شبکه شدیم. گاهی ممکنه تکمیل یک تراکنش تا 15 ثانیه زمان ببره.

البته برای بررسی زمان تراکنش ها باید دقت کنیم که صرافی غیرمتمرکز مورد نظر تحت چه شبکه ای بنا شده، چرا که شبکه های دیگه ی بلاک چینی زمان کمتری رو برای انجام و تکمیل تراکش میگیرن. البته در طرف دیگه، صرافی های متمرکز زمان بسیارکمتری حدود 10 میلی ثانیه لازم دارن تا فرایند تکمیل تراکنش ها رو انجام بدن.

جمع بندی نهایی:

ما تو این مقاله تمام اصطلاحاتی که به متمرکز وغیرمتمرکز مربوط بودن رو معرفی کردیم و در موردش توضیح دادیم تا به سوال " متمرکز و غیرمتمرکز در دنیای ارزهای دیجیتال به چه معناست؟" جواب بدیم.

خیلی از مطالبی که در سایت ها و کتابهای آموزشی وجود دارن بسیار سردرگم کننده این دو مفهوم رو ارائه دادن، اما ما سعی کردیم تو این مقاله مطالب رو تفکیک شده اما یک جا بیان کنیم.